27 Ion 2023

Yn dilyn pedair blynedd o waith caled ar draws y diwydiant rheilffyrdd, mae trenau newydd sbon cyntaf Trafnidiaeth Cymru mewn gwasanaeth ar rwydwaith Cymru a’r Gororau.

Mae trenau Class 197 wedi cael eu hadeiladu i TrC gan y gwneuthurwr trenau CAF, fel rhan o fuddsoddiad gwerth £800 miliwn i gyflwyno trenau newydd sbon i wasanaethau ar draws y rhwydwaith.

Cafodd yr archeb ar gyfer y 77 o drenau Class 197 – 51 uned dau gerbyd a 26 uned tri cherbyd – ei chadarnhau’n swyddogol yn 2018, pan gyhoeddwyd manylion ein cynlluniau i drawsnewid gwasanaeth rheilffyrdd Cymru a’r Gororau am y tro cyntaf. Ers hynny, rydyn ni wedi bod yn gweithio’n agos gyda CAF a phartneriaid eraill yn y diwydiant i fireinio dyluniad fydd yn diwallu gofynion ein gwasanaethau.

Dylunio trenau newydd

Rhan bwysig o hyn oedd gweithio i ddod o hyd i gydbwysedd rhwng nifer y seddi a thoiledau hygyrch, cynllun y seddi a mannau i gadw beiciau. Roedd yn rhaid i ni sicrhau hefyd y byddai dyluniad y cynllun yn ein helpu i wella dibynadwyedd a phrydlondeb ein gwasanaethau, gan fod nifer o’r llwybrau y bydd y trenau’n gweithredu arnynt yn brysur gyda nifer fawr o deithwyr a gwasanaethau’n eu defnyddio’n rheolaidd. Buom hefyd yn gweithio gyda chydweithwyr i sicrhau bod y dyluniad yn gweddu i’r bobl a fydd yn gweithredu’r trenau bob dydd.

Mae’r gwaith dylunio’n sicrhau bydd y trenau newydd yn rhoi profiad llawer iawn gwell i gwsmeriaid. Bydd sgriniau gwybodaeth yn darparu’r wybodaeth ddiweddaraf i gwsmeriaid am y gwasanaeth, a bydd gan bob sedd bwyntiau gwefru electronig.

Mae hygyrchedd yn flaenoriaeth allweddol. Bydd drysau lletach er mwyn darparu mynediad haws, a bydd mannau penodol i bobl sy’n defnyddio cadair olwyn ar wahân i’r mannau ar gyfer cadw beiciau a phramiau. Cawsom gefnogaeth i ddatblygu nodweddion hygyrchedd y cynllun gan aelodau o’n Panel Hygyrchedd a Chynhwysiant, sydd wedi rhoi adborth adeiladol drwy gydol y broses ddylunio, a chan gwsmeriaid a rhanddeiliaid sydd wedi ymweld â’r brasfodelau o drenau sydd wedi bod yn cael eu harddangos yn Ffynnon Taf dros y flwyddyn ddiwethaf. Mae dylunio’r trenau wedi bod yn broses ddwyffordd ac rydyn ni’n ddiolchgar iawn am gyfraniad pawb sydd wedi cymryd rhan ac wedi ein helpu ni i wella’r dyluniad drwyddo draw.

Cyflwyno’r trenau i’r gwasanaeth

Ar ôl tair blynedd o waith dylunio, gweithgynhyrchu a chydosod, daeth y trên cyntaf oddi ar y llinell gynhyrchu yn ffatri CAF, Casnewydd, ym mis Mai 2021. Bryd hynny, dechreuwyd hyfforddi criwiau a gwneud gwaith profi dwys i sicrhau bod y trenau’n barod i wasanaethu teithwyr, yn unol â safonau’r diwydiant rheilffyrdd.

Bydd rhagor yn dechrau cael eu cyflwyno’n raddol dros y misoedd nesaf. Bydd hyn yn ein galluogi i’w cyd-redeg ar nifer o’n gwasanaethau prysuraf i ddarparu mwy o gapasiti – rhywbeth sy’n achosi trafferth ar hyn o bryd oherwydd nifer y gwahanol fathau o drenau sydd gennym mewn gwasanaeth. Bydd cael fflyd safonol o drenau y gellir eu defnyddio ar y rhan fwyaf o lwybrau yn rhoi mwy o gadernid i ni ac yn gwneud ein gweithrediadau'n haws.

Gyda pheiriannau modern ac effeithlon sy’n cynnwys y dechnoleg ddiweddaraf, bydd trenau Class 197 yn cynhyrchu llai o allyriadau ac yn defnyddio llai o danwydd o’u cymharu â’n fflyd bresennol o drenau diesel, gan helpu i gyfrannu at ein targed o fod yn garbon niwtral erbyn 2030. Fodd bynnag, ni fydd hyn yn amharu ar eu perfformiad: bydd y trenau 197 yn galluogi teithiau cyflymach ar ein llwybrau pellter hir, a bydd ein hamserlenni’n cael eu haddasu i adlewyrchu hyn unwaith y bydd rhagor o drenau’n ymuno â’r gwasanaeth.

Pryd fydda i’n gweld y trenau Class 197 ar fy rheilffordd?

Bydd trenau Class 197 yn ymddangos yn y pen draw ar y rhan fwyaf o’r llwybrau ar rwydwaith Cymru a’r Gororau, ond bydd hon yn broses raddol a fydd yn cymryd misoedd. Gan ddechrau gyda Rheilffordd Dyffryn Conwy rhwng Llandudno a Blaenau Ffestiniog, byddant yn cael eu cyflwyno ar lwybrau o’u depo yng Nghaer i ddechrau. Bydd hyn yn cynnwys y gwasanaethau rhwng Caer a Lerpwl Lime Street, rhwng Wrecsam a Bidston, ac ar hyd Rheilffordd Arfordir Gogledd Cymru i Gaergybi.

Bydd y ffocws yn newid yn 2023 wrth i ni hyfforddi ein criwiau yn Ne Cymru cyn i’r trenau gael eu cyflwyno ar ragor o lwybrau. Bydd y hyn yn cynnwys y gwasanaethau pellter hir rhwng Caergybi a Chaerdydd Canolog, a gwasanaethau i Fanceinion – lle bydd trenau Mark 4 Intercity hefyd yn rhedeg – yn ogystal â gwasanaethau yng Ngorllewin Cymru i Aberdaugleddau, Harbwr Abergwaun a Doc Penfro. Byddant hefyd yn gyfrifol am wasanaethau Metro De Cymru i Lynebwy, Maesteg a Cheltenham, gan ddisodli’r trenau Class 170 dros dro cyn i'r trenau Metro Class 231 gael eu cyflwyno.

Rheilffordd y Cambrian fydd y llwybr olaf i dderbyn trenau Class 197. Mae hyn oherwydd system signalau a rheoli ETCS unigryw’r rheilffordd, sydd wedi arwain at y gwaith o orfod datblygu swp o drenau fel bod ganddynt y cyfarpar arbenigol priodol. Bydd y 21 trên hyn wedi’u lleoli yn nepo Machynlleth a byddant wedi’u neilltuo i wasanaethau rhwng Birmingham, Aberystwyth a Phwllheli. Oherwydd natur benodol y systemau, mae angen profi’r trenau hyn ymhellach cyn iddynt allu ymuno â’r gwasanaeth – mae’r gwaith o brofi y trên cyntaf eisoes yn mynd rhagddo. Bydd ein fflyd Class 158, sy’n rhedeg y gwasanaethau ar Reilffordd y Cambrian ar hyn o bryd, yn parhau i aros mewn gwasanaeth nes bydd y trenau ETCS Class 197 yn cael eu cyflwyno.

Ble arall fydda i'n gweld trenau newydd?

Mae fflyd ar wahân o 71 o drenau newydd sbon yn cael ei datblygu ar gyfer Metro De Cymru mewn partneriaeth â’r gwneuthurwr trenau, Stadler. Mae’r gwaith o brofi’r trenau Metro Class 231 cyntaf, ynghyd â’r criwiau trenau, yn mynd rhagddo ers tro, ac rydyn ni’n disgwyl iddynt ymuno â’r gwasanaeth ar ddechrau 2023. Yn debyg i drenau Class 197, bydd y trenau hyn hefyd yn darparu profiad gwell o lawer i gwsmeriaid, gan gynnwys mwy o gapasiti a gwell hygyrchedd.

Dilynir y rhain gan drenau tram Class 398, sy’n cael eu datblygu ar gyfer llwybrau Llinellau Craidd y Cymoedd rhwng Caerdydd a Threherbert, Aberdâr a Merthyr Tudful. Bydd y trenau trydan hyn yn cael eu pweru gan fatris a’r gwifrau uwchben sy’n cael eu gosod ar hyn o bryd fel rhan o waith trawsnewid y Metro.

Yn yr un modd, bydd trenau tri-modd Class 756 sy’n cael eu datblygu ar gyfer gwasanaethau i Rymni, Coryton a Bro Morgannwg yn cael eu pweru gan fatris, gwifrau uwchben, ac injans diesel ar rannau heb eu trydaneiddio i’r de o Gaerdydd. Bydd y ddwy fflyd o drenau Metro trydan yn cael eu cyflwyno ar ôl i’r gwaith trawsnewid gael ei gwblhau.

Rydyn ni hefyd yn cyflwyno trenau hybrid batris-diesel Class 230 i’r rheilffordd rhwng Wrecsam a Bidston. Mae’r trenau Metro newydd hyn, a fydd yn darparu’r un cyfleusterau â’n trenau newydd sbon, yn gam cynnar yn y gwaith o ddatblygu Metro Gogledd Cymru, a bwriedir iddynt ddechrau ymuno â’r gwasanaeth yn 2023.

Mewn erthygl blog flaenorol aethom ati i ateb rhai o’ch cwestiynau cyffredin am ein trenau newydd a beth rydyn ni’n ei wneud i gynyddu capasiti. Mae’r erthygl ar gael i’w darllen yma.

Beth fydd yn digwydd i’r hen drenau?

Rydyn ni eisoes wedi ffarwelio â sawl math o drên, gan gynnwys trenau Pacers, gyda’r olaf yn cael ei dynnu oddi ar rheilffordd de Cymru ym mis Mai 2021. Cafodd trenau Mark 3 Intercity, a oedd yn cael eu defnyddio ar wasanaethau “Gerallt Gymro” rhwng Caerdydd a Chaergybi, hefyd eu tynnu oddi ar y rheilffyrdd nôl yn 2020, a chawsant eu disodli gan ein trenau Mark 4 Intercity yn 2021.

Y trenau Class 170, sy’n cynnal gwasanaethau i Lynebwy, Maesteg a Cheltenham ar hyn o bryd, fydd y trenau nesaf y byddwn yn ffarwelio â nhw, gyda’r trên olaf yn gadael am Reilffordd Dwyrain Canolbarth Lloegr yn y gwanwyn. Byddwn hefyd yn tynnu ein trenau Class 769 o Reilffordd Rhymni ar ôl i’r trenau Class 231 ymuno â’r gwasanaeth.

Byddwn yn cael gwared â mwy o drenau Class 175, sy’n cael eu defnyddio ar ein gwasanaethau pellter hir, wrth i fwy o drenau Class 197 gyrraedd, a bydd y trenau Class 158 yn diflannu o’n rhwydwaith ar ôl i’r trenau ETCS Class 197 gael eu cyflwyno ar Reilffordd y Cambrian. Y fflyd olaf fyddwn i’n cael gwared arni fydd y Class 150 Sprinters. Bydd y fflyd yn ein gadael ar ôl i’r gwaith o drawsnewid Llinellau Craidd y Cymoedd gael ei gwblhau, lle bydd trenau Class 398 a 756 yn cymryd ei lle i wasanaethu Metro De Cymru.

Nid yw’r rhan fwyaf o’n fflyd bresennol o drenau yn eiddo i Trafnidiaeth Cymru yn uniongyrchol. Maen nhw’n eiddo’n bennaf i Gwmnïau Cerbydau Trên, sy’n rheoli cyrchfannau eu trenau yn y dyfodol. Rydyn ni’n prydlesu’r trenau gan y cwmnïau hyn. Ar ôl i’r prydlesi ddod i ben, bydd y trenau’n dychwelyd at eu perchnogion, a fydd yn penderfynu ar eu cyrchfan nesaf.